چینه شناسی منطقه جنوب آزاد شهر

کربونیفردر البرز:

در کوه های البرز سنگهای کربونیفر به طورعمده ردیف های کربناتی با تغییرات سنی از آشکوب تورنزین تا نامورین هستند.یک رویداد فرسایشی به سن ویزئن میانی (فاز البرزین)،سبب شده است تا توالی های کربونیفر البرز ناپیوسته باشد.به ردیف های کربناتی زیر سطح ناپیوستگی ویزئن میانی، سازند مبارک نام داده شده است.

پرمین در ایران:

گسترش جغرافیایی سنگهای پرمین ایران بسیارزیاد است و این باور وجود دارد که درزمان کربونیفرپایانی ویا پرمین پیشین،با آرام گرفتن رخداد زمین ساختی هرسی نین و حرکت روبه پایین زمین،شرایط لازم برای پیشروی گسترده ی دریا فراهم آمده است.

پرمین درالبرز:

برون زدهای گسترده ای ازسنگهای پرمین وجود دارد.دراین مناطق سه واحد سنگ چینه ای به نام های  سازند درود(در زیر) روته(دروسط) ونسن (دربالا) معرف توالی های پرمین است.این سازندها هریک به تنهایی یک چرخه ی رسوبی کامل است که میان دو سطح فرسایشی جای دارند.

تریاس در ایران:

دوره ی تریاس به دلیل سه قسمتی بودن سنگهای تریاس در اروپای مرکزی و آلمان برای نهشته های نخستین سیستم مزوزوئیک از واژه تریاس استفاده شده است.درزمین شناسی ایران این باور وجود دارد که سنگهای تریاس ایران به ویژه کربناتهای پلاتفرمی تریاس پایینی- میانی بارخساره های تریاس آلپ همانند هستند،به همین رو درایران هم تریاس به سه زیرسیستم: پایینی – میانی – بالایی  تقسیم می شود.

تریاس در البرز:

درکوه های البرزنا آرامی های زمین ساختی اواخرپرمین موجب پس نشست کامل دریا ازسکوی پرمین شده است. به گونه ای که به جزچند ناحیه،ردیف های کربناته تریاس پایینی- میانی با دگرشیبی فرسایشی سطوح فرسوده شده پرمین میانی(سازند روته) ویاپرمین بالایی(سازند نسن) را می پوشانند.خاک های فسیل،افق های اکسیده و گاهی عدسی های بوکسیتی- لاتریتی مؤید ناپیوستگی پیش ازتریاس اند.

ژوراسیک در ایران:

دراین زمان سرزمین ایران شامل دو گستره ی مستقل بوده است که در امتداد محل تقریبی راندگی اصلی زاگرس از یکدیگرجدا بوده اند.نوع سنگها وزیستوران این دو گستره تفاوت راآشکارمی  کند.

ژوراسیک در البرز:

می توان همه ی سنگهای ژوراسیک البرزرا دردو دوره ی رسوبی جدا جای داد.سنگهای نخستین چرخه نشانگرحوزه های مردابی- رودخانه ای وگاه دریایی کم ژرفا وبخشی از واحد سنگی گروه شمشک است.رسوب های چرخه ی رسوبی دوم،بیشترردیف های دریایی شامل مارن وسنگهای آهکی مارنی سازندهای دلیچای و لاراست.[2]

 

 

 

 

 

4-5       انواع  سازندها ازسلطان میدان تا شمشک

سازند سلطان میدان:

ازجنوب گرگان،(دشت سلطان میدان در جنوب غربی گرگان،مینودشت)تاشمال شاهرود(گردنه ی خوش ییلاق،تیل آباد)،گدازه های سیلورین حدود250تا700مترضخامت دارند وژنی(1977) برای این گدازه ها نام بازالت های سلطان میدان را انتخاب کرده است.سن پرتوسنجی این گدازه ها به زمان های گوناگون (کامبرین،کربونیفر،اوایل ژوراسیک،آغازتریاس)اشاره دارد که با جایگاه چینه شناسی آن هماهنگی ندارد.[2]

سازند پادها:

این سازند از ماسه سنگ دولومیت به طورمتناوب روی یکدیگرتشکیل شده است.ودر آن دو افق ژیپس دربخش میانی و بالایی دیده می شود،سن این سازند دونین زیرین است.مقطع تیپ این سازنددرنزدیکی دهکده ی پادها در ازبک کوه قراردارد وحدود400مترضخامت دارد.[1]

سازند خوش ییلاق:

این سازند به عنوان الگوی سنگهای دونین میانی- بالایی البرزشرقی،یکی از ستبرترین ردیف های دونین البرزاست که میان سازند آواری پادها (درزیر)وسازندآهکی مبارک (دربالا)

قراردارد و برش الگوی آن توسط بزرگ نیا(1973)درگردنه ی خوش ییلاق مطالعه ومعرفی شده است.دریک نگاه کلی توالی های این سازند رامی توان به چهارعضوزیرتقسیم کرد:

-         واحد آواری پایینی،شامل تناوب کنگلومرا،ماسه سنگ،سیلت سنگ وشیل که درون لایه های تیره رنگی از سنگ آهک قراردارد.

-         واحد کربنات پایینی،شامل سنگ آهک های پرفسیل،آهک های ارژیلی- سیلتی سنگ آهک های زیست آواری وآهک های دولومیتی

-         واحدآواری بالایی،متشکل از ماسه سنگ سرخ- قهوه ای که سیمای لایه ی کلید ی دارد.

-         واحد کربنات های بالایی،شامل تناوبی از سنگ آهک های پرفسیل،سنگ آهک های زیست آواری،شیل آهکی و سنگ آهک رسی.[2]

سازند مبارک:

با450مترضخامت معرف سنگهای کربونیفر پایینی البرز می باشد.درمحل برش الگو دهکده ی مبارک آباد شمال شرق تهران،سازند مبارک برروی سازند میلا وزیر سازند نسن قرار دارد.اما درشمال شاهرود مبارک برروی سازند خوش ییلاق قرار دارد.دریک نگاه کلی این سازند،ردیف های همگنی از سنگهای آهک لایه ای است که میان لایه های شیلی- مارنی تیره رنگ دارد.

به جزدر برش دره ها،واریزه های سطحی تناوب های شیلی را پوشانده اند. [1]

سازند درود:

باضخامت150متراز ماسه سنگ،کوارتزیت قرمز رنگ و آهک های ضخیم لایه فوزولین دارتشکیل شده است که مقطع تیپ آن دردره ی شمشک(شمال شرق تهران قرار دارد).

درمقطع تیپ سازند درود باناپیوستگی هم شیب روی سازند جیرود وبا ناپیوستگی ناهم شیب به زیرسازند شمشک قراردارد و متعلق به پرمین زیرین است،این سازند در شمال شاهرود برروی سازند مبارک ودرزیرروته قرار دارد.[1]

 

سازند روته:

با ضخامت240مترازآهک خاکستری تیره با لایه بندی متوسط تا توده ای تشکیل شده است که متعلق به پرمین میانی است.درمقطع تیپ این سازند به طورهم شیب روی سازند درود وبا ناپیوستگی هم شیب زیرسازند الیکا قرارگرفته است.[1]

سازند آهکی روته را درگستره ی وسیعی از البرزشرقی(خوش ییلاق، تیل آباد ،شرق گرگان و...)هم چنین درالبرزمرکزی و آذربایجان می توان دید.[2]

سازند الیکا:

این سازندباضخامت290متربه زیردوره های  تریاس زیرین و میانی تعلق دارد،بخش زیرین آن 95متر آهک نازک لایه شیلی وآهک های ورمیکولیت دارتشکیل یافته که ورمیکولیت شکل است.. بخش میانی با  ضخامت200مترو از دولومیت و آهک دولومیتی  فاقد فسیل تشکیل شده است. سازند الیکا درمقطع تیپ روی سازند نسن وباناپیوستگی هم شیب زیرسازند شمشک قراردارد.[1]

سازند شمشک:

این سازند مربوط به دوران ژوراسیک می باشد.برش الگوی آن توسط آسرتو(1966)در بالادست دره ی روته در شمال گردنه ی لازیم بررسی گردیده است.

سازند شمشک در محل برش الگو به چهارزون سنگی تقسیم می شود که ارپایین به بالا شامل:

-         ماسه سنگ پایینی باضخامت 70تا100مترشامل تناوبی ازماسه سنگهای کوارتزی مایل به رنگ سفید،ساب گری وک های خاکستری- سبزبه همراه شیل های ظریف لایه و شیل های زغال دار

-         سری زغال دار پایینی باضخامت250تا300مترشیل وآرژیلیت است که تناوبهای زغال سنگی از مهم ترین ویژگی آن است،دربعضی نقاط(شمشک،خاورگرمابدر)زغال سنگ این بخش قابل استخراج است.

-         ماسه سنگ بالایی با ضخامت500تا600متردربخش پایینی این واحد سیلت سنگهای میکادار با تناوب ساب گری وک وبه طور ناحیه ای شیلی وجود دارد که بر روی آن ردیفی ازساب گری وک و ماسه سنگهای ضخیم لایه با دانه بندی متوسط وبارنگ مایل به سرخ جای دارد.

-          سری زغال داربالایی،دربخش پایینی این سری لایه های زغال دارفراوان وجود دارد و دربخش بالای،سیلت سنگهای مارنی وشیل های زود فرسا وخاکستری رنگ برتری  دارد.[2]

4-5       فسیل های موجود درمنطقه:

سازند خوش ییلاق دارای انواع گوناگون و فراوان بازوپایان،کنودونت ها،تانتاکولیتس،تریلوبیت،

مرجان،پالینومورف و مهره داران می باشد.[2]

در سازند مبارک انواع فراوانی از سنگواره ها(روزنداران،مرجان ها؛بازوپایان) وجود دارد.[1]

فسیل بلروفن گاستروپودی است که در آهک های ضخیم لایه سازند درود ودرپرمین کربناته ی سایرنواحی ایران به عنوان فسیل شاخص شناخته شده است.[1]

آهک های خاکستری سازند روته حاوی فسیل های مرجان،براکیوپودا و فوزولین می باشد.[1]

سازند الیکا در بخش زیرین دارای فسیل دوکفه هایی نظیرکلاریا وپسودومنوتیس می باشد.[1]

درآهک های بخش ماسه سنگ بالایی سازند شمشک سنگواره های جانوری(دوکفه ای،آمونیت) وگیاهی یافت می شود.[2]

درلایه های زغالی سازند شمشک فسیل های شاخه وبرگ به وفورمشاهده می شود هم چنین تنه ی درختان سیلیسی شده بزرگترین فسیل های یافت شده درلایه های زغالی این ناحیه است.

 

 

آهک30متر
ماسه سنگ و شیل قرمز60 متر
شیل بامیان لایه های آهک 38متر
ماسه سنگ 66/2 متر
آهک 90/14 متر
دولومیت قرمز 90/2 متر
آهک 10/2 متر
سیلتستون 70/3 متر
آهک بارگه های کلسیت 7 متر
آهک توفی 40/57 متر
سیلتستون 25/1 متر
شیل 80/6 متر

4-5       ستون  چینه شناسی سازند خوش ییلاق

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ماسه سنگ ضخیم لایه 2متر
شیل با میان لایه های سیلتستون
سیلتستون توفی 50/1 متر
ماسه سنگ ضخیم لایه 62متر
آهک 30/1 متر
شیل مارنی 80/8 متر

 

 

 

 

میان لایه ی آهک پرفسیل
سیلتستون 2 متر
شیل مارنی 60/12 متر
آهک 80/8 متر
ماسه سنگ 30/7 متر
شیل 30/7 متر

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

سیلتستون 20/1 متر
شیل 30/6 متر
سیلتستون 30 سانتی متر
شیل 50/7 متر
آهک پر فسیل 20/11 متر
شیل خاکستری 70/16 متر
ماسه سنگ 70/16متر
شیل خاکستری 80/7 متر
میان لایه ماسه سنگی 20/1 متر
شیل مدادی 3 متر
ماسه سنگ دانه ریز 7 متر
کنگلومرا

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

4-5       راهنمای اشکال فصل چهارم

1-    سازند شمشک – درنزدیکی روستای حاجی آباد – جهت عکس شمال غرب

2-    مرز سازندمبارک و خوش ییلاق  - جهت عکس غرب

    3- سازند سلطان میدان

    4- مرزبین پالئوزوئیک  ومزوزوئیک –جهت عکس روبه شمال

   5-  تنه ی درخت سیلیسی شده – سازند شمشک – جهت عکس شرق

   6 - لایه های آهکی همراه با فسیل های براکیوپودا – سازند خوش ییلاق – جهت عکس غرب

   7 - تنه ی درخت فسیلی – سازند شمشک

   8- فسیل سرخس – برداشت شده از سازند شمشک

   9- فسیلهای سرخس – سازند شمشک

  10- فسیل نوعی مرجان - برداشت شده ازسازند خوش ییلاق

  11 – فسیل نوعی براکیوپودا – برداشت شده ازسازند خوش ییلاق