10  زمين شناسي اقتصادي منطقه جنوب آزاد شهر

در اين بخش مناطق مورد مطالعه از نظر پتانسيل اقتصادي مورد بحث قرار مي گيرند .

      تعريف : زمين شناسي اقتصادي شاخه اي از علم زمين شناسي است كه پيرامون شرايط تشكيل مواد معدني،مورفولووژي و ريخت شناسي آنها، بافت وساخت آنها،عوامل پراكنندگي موتد معدني، توجيه فني و اقتصادي آنها و بلاخره تقسيم بندي ژنيتيكي مواد معدني بحث مي كند.

       منطقه مورد مطالعه از نظر زمين شناسي اقتصادي حائز اهميت است و در برخي موارد جزء مهم ترين بخش هاي معدني كشور محسوب مي شود. بعنوان مثال ذخاير زغال سنگ البرز شرقي بيشترين ذخيره زغال سنگ را دارا  مي باشند .

1-3-10- 1 زغال سنگ در منطقه

       البرز شرقي به دليل ضخامت زياد شمشك داراي ذخيره زيادي از زغالسنگ مي باشد تا آنجا كه اين ذخاير زغال سنگ البرز از نظر ذخيره بسيار حائز اهميت مي باشد و در كشور مقام نخست ييش ترين ذخيره را  دارا مي باشد.مهم ترين معادن زغال سنگ در منطقه:معدن زغال سنگ رودبار – قشلاق ، معدن زغال سنگ زمستان يورت مي باشند،البته چندين معدن زغال سنگ ديگر نيز در اين منطقه وجود دارد اما از نظر ذخيره در رتبه هاي بعدي قرار مي گيرند. سازند شمشك داراي چهار بخش 1- ماسه سنگ زيرين، 2- شيل زغالدار زيرين، 3- ماسه سنگ بالايي، 4- شيل زغالدار بالايي مي شود و از نظر سني مربوط به ژوراسيك تحتاني و مياني مي باشد. نتايج حاصل از بررسي و شمارش پالينمورف ها حاكي از آن است كه نهشته هاي شمشك در البرز شرقي در يك محيط دلتايي تشكيل شده اند ، اما براساس وجود پالينمورفهاي دريايي گاهي پيشروي هاي مقطعي و كوتاه مدت دريا رخ داده است و شرايط را براي تشكيل زغال سنگ در اين سازند فراهم مي كند.

     1-3-10-2 بوكسيت

         آلومينيوم فلزي به رنگ سفيد نقره‌اي، وزن مخصوص 58/2 و دماي ذوب 660 درجه سانتي‌گراد است. ميزان فراواني آلومينيوم در سنگ‌هاي پوسته‌ي زمين حدود 13/8 درصد و حداقل عيار آلومينيوم در كانسارهاي آلومينيوم‌دار حدود 25 درصد است. حدود 96 درصد آلومينيوم دنيا از بوكسيت‌ها و كمتر از 4 درصد آن از آلونيت و نفلين‌ سيانيت‌ها به دست مي‌آيد. به نوع خاك و يا سنگي كه بيشترين درصد آن را اكسيدهاي آلومينيوم‌دار يا هيدروكسيدهاي آن تشكيل مي‌دهند، بوكسيت گفته مي‌شود. كاني‌هاي مهم بوكسيت عبارتند از: گيبسيت (O2H3. 3O2Al)، بوهميت (O2H. 3O2Al) و دياسپور  (O2H. 3O2Al). در اثر تجزیه شدید سنگهای دیگر که بیشتر آذرین، رستی، شیستی و آهکی می باشند تشکیل می شود. بوکسیت ها بیشتر به صورت در جا تشکیل می شوند. تجزیه شدید شیمیایی سنگها که با عنوان تجزیه لاتریتی موسوم است، ویژه نواحی بسیار گرم است. چنانچه بر اثر این تجزیه مقدار آهن حاصل بیشتر از سایر مواد باشد، لاتریت و در صورتی که مقدار آلومینیوم بیشتر باشد کانسارهای بوکسیت تشکیل می شود(تصوير 1-34).

 تصوير 1-34 نمونه اي از كانسار  بوكسيت قشلاق

     در منطقه مورد مطالعه يك افق لاتريتي در حد فاصل سازند روته اليكا و  شمشك و اليكا مشاهده مي شمد كه از نظر اقتصادي حائز اهميت است.(تصوير 1-35). معدن بوكسيت قشلاق با ذخيره 85375 تن تنها  معدن بوكسيت استان محسوب مي شود. اين معدن حد فاصل روستاي غزنوي و روستاي تيل آباد واقع شده است.

 

تصوير 1-35 افق لاتريتي در سازند اليكا واقع در شرق روستاي غزنوي

 

1-3-10-3 تالك : در بخش هايى از دره زرقدر مجموعه قديمى با سن پالئوزوئيک شامل سنگ هاى کربناته و آتشفشانى و توده هاى آذرين برونزد دارد. مجموعه مذکور ابتدا تحت تاثير نفوذ توده ها ى گابرو و سپس بصورت ناحيه اى دگرگون شده است. اين فرايند ها سبب تغيير شکل بخش کربناته به مرمر و تشکيل پاراژنز تالک + ترموليت + کلريت گرديده است. شرايط مناسب درجه حرارت ( حدود 400 تا 550 درجه سانتى گراد ) و فشار و وجود شرايط شيميايى و کانى شناسى مناسب (لايه هاى آهک دو لوميتى چرت دار) باعث تشکيل تالک و رشد آن گرديده است. از نظر شکل و ابعاد ذخاير تالک در منطقه از نوع لايه اى بوده و همچنين در برخي نقاط بصورت نودول هاي تالك ديده مي شود(تصوير 1-36). اين نودول هاي تالك عموما در مجاورت توده هاي گابرويي قابل تشخيص اند (تصوير 1-37).

 تالك سيلسكات منيزيم آب دار است. تالك در شرايط دگرگوني مجاورتي نوع متاسوماتيزم و  دگرگوني ناحيه اي تشكيل مي شود. تالك در اين منطقه بيش تر دراثر متاسوماتيزم تشكيل شده است. بطوري كه توده هاي گابرويي همراه با آبهاي جوي در محيط ضمن نفوذ در در سنگ هاي غني از منيزيم (دولوميت)موجب تشكيل اسكارن منيزم دار (تالك) مي شوند. عيار ماده معدنى براساس محاسبات انجام شده در حد 30 تا 60 درصد تالک مى باشد و ذخيره ممکن 54139 تن ارزيابى مى گردد و همچنين عمق کانى سازى 10 متر در نظر گرفته شده است. تالك در اين منطقه جزئ ذخاير كوچك محسوب  مي شود لذا از لحاظ اقتصادي و با توجه به بازار مصرفي دنيا مقرون به صرفه نيست.